17 februari 2022

Grootste Koopstromenonderzoek ooit: binnensteden verliezen terrein, horeca neemt toe

Uit het grootste koopstromenonderzoek in Nederland ooit (KSO21) blijkt dat ‘winkelen’ in vijf jaar tijd een compleet andere gedaante heeft gekregen. Het onderzoek, gebaseerd op ruim 180.000 enquêtes, levert vijf belangrijke inzichten op. Online winkelen blijft onverminderd populair. De afgelopen vijf jaar is het aantal bezoekers in veel winkelgebieden gehalveerd. De grote binnensteden van Nederland zijn hierbij het hardst getroffen. Doelgericht winkelen wordt populairder: een bezoek aan de bouwmarkt of woonboulevard wint het van de binnenstad. De trend van lokaal kopen lijkt zich in die periode bovendien niet door te zetten. Ook blijkt dat steeds meer winkels plaats maken voor horeca, ontspanning en woningen.

Dit onderzoek biedt nieuwe inzichten over het functioneren van centrum- en winkelgebieden in de Randstad & Noord-Brabant (woongebied van 60% van de Nederlandse huishoudens). I&O Research, BRO en Bureau Stedelijke Planning (part of Sweco) brengen ontwikkelingen van de fysieke detailhandel en horeca in beeld aan de hand van het koopgedrag en het oordeel van consumenten, op basis van een analyse van 186.000 enquêtes. Waar trends als online winkelen al geruime tijd impact hebben, laat het onderzoek en de vijf inzichten eens te meer zien dat het binnenstedelijk winkelgebied nadrukkelijk in verandering is. Dit heeft ook ruimtelijke gevolgen.

1. Grootste binnensteden verliezen terrein

In de meeste winkelgebieden is de bezoekersintensiteit ten opzichte van 2016 gehalveerd. Wel nam de gemiddelde besteding per bezoeker toe. De bezoekersdaling is sinds 2016 al zichtbaar – behalve in de grootste vier steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht: die deden het tot 2018 nog wel heel goed. Corona, de forse terugloop van het aantal toeristen en het grotendeels wegblijven van kantoorpersoneel hebben hierop extra negatief effect gehad.

In Den Haag, Rotterdam en Amsterdam zijn met name de laatste twee jaar grote omzetverliezen te zien. Hiermee verliezen deze steden hun positie van ‘koopkathedraal’. Alleen Utrecht wist die positie vast te houden. Buiten de vier grote steden weten de middelgrote steden Leiden en Hilversum ten opzichte van 2018 wél meer omzet in recreatieve aankopen te realiseren. Net als Leidschendam-Voorburg, te verklaren door de opening van The Mall of the Netherlands. In andere grote gemeenten loopt het omzetverlies echter op tot 10% of soms wel 20% of meer. Voor de overige gebieden was in het najaar van 2021 juist sprake van enig herstel.

2. Opmars online winkelen zet onverminderd door

De opmars van online winkelen zet gestaag door, blijkt uit eerdere koopstromenonderzoeken. Anno 2021 zijn in alle bestedingscategorieën – van boodschappen tot mode en interieur – de internetbestedingen verder toegenomen. De coronapandemie zorgde daarbij in de meeste bestedingscategorieën voor een versnelling. Jongeren gaven vaker aan méér online te zijn gaan kopen dan ouderen. Opvallend genoeg namen de toonbankbestedingen in totaliteit ook toe, zij het minder hard dan online, en niet in alle sectoren. Zo namen de bestedingen aan recreatief winkelen nam in 5 jaar tijd met 6% af. Ook bij elektronicazaken daalden de fysieke bestedingen.

3. Doelgericht winkelen steeds populairder

De toestroom van bezoekers neemt met name bij gemeenten met (boven)regionale woonboulevards of retailparken toe. Consumenten zijn bereid verder te reizen voor doelgericht aanbod zoals bij bouwmarkten, woonwinkels en tuincentra. In deze sector stegen dan ook de fysieke bestedingen. Dit komt niet alleen door de huidige hoogconjunctuur, maar houdt ook verband met corona: door herwaardering van woningen, thuiswerken, en het willen vermijden van drukke plekken, en korter en doelgerichter willen winkelen. De invloed van IKEA blijkt significant. Gemeenten zoals Utrecht, Amersfoort, Delft en Son en Breugel weten de meeste extra omzet van buiten de eigen gemeente naar zich toe te trekken.

4. Trend lokaal kopen zet niet door

Op basis van de koopkrachtbinding en -toestroom naar fysieke winkellocaties tussen 2016 en 2021 blijkt niet dat consumenten meer lokaal zijn gaan kopen. Wél zijn er grote lokale en sectorale verschillen die deze conclusie nuanceren. In Delft en Alphen aan den Rijn weet het lokale aanbod bijvoorbeeld meer bestedingen van eigen inwoners aan te trekken. Uit de kooporiëntaties binnen gemeenten blijkt dat de oriëntatie op winkelgebieden over het algemeen afneemt, ten gunste van met name solitaire supermarkten en online.

5. Winkels maken plaats voor horeca, ontspanning en woningen

In de afgelopen vijf jaar nam het aantal winkels in het onderzoekgebied met 9% af, opmerkelijk genoeg met een vertraging in coronatijd. Het verlies aan winkels is ten dele gecompenseerd met horecagelegenheden (+7,6%): vooral afhalen en bezorgen, lunchrooms, koffiebars en café-restaurants. Veel winkelgebieden transformeren totaal en krijgen een woon- of andere niet-publieksfunctie. Ontspanning en met name horeca blijken van toenemend belang voor het functioneren van centrumgebieden. Ruim een derde van de bezoekers die recreatief komt winkelen maakt tijdens dit bezoek ook gebruik van horeca. Deze toenemende verwevenheid betekent ook dat coronabeperkingen – zeker in grote binnensteden – dubbele impact hebben: maatregelen voor de horeca hebben indirect ook effect op de detailhandel en vice versa

Het Koopstromenonderzoek 2021

Het Koopstromenonderzoek 2021 werd uitgevoerd door de combinatie I&O Research, BRO en Bureau Stedelijke Planning (part of Sweco) in opdracht van de Provincie Noord-Holland, Provincie Zuid-Holland, Provincie Utrecht en Provincie Noord-Brabant. In deze provincies woont 60% van alle Nederlandse huishoudens. Aanvullend deden ook de gemeenten in het Gelderse Rivierenland en de gemeenten Almere en Lelystad mee, met daaromheen een randgebied inclusief delen van België.

Het KSO2021 levert nieuwe data en inzichten over het functioneren van detailhandel en winkelgebieden in het onderzoeksgebied, aan de hand van het koopgedrag en het oordeel van consumenten. Nieuw is dat het onderzoek naast detailhandel ook gebruik van horeca omvat. Er zijn in de onderzoeksperiode (september en oktober 2021) 186.000 enquêtes afgenomen. Met de keuze voor deze onderzoeksperiode was ook voor het eerst de invloed van corona op ons winkel- en horecagedrag goed te meten. Meer informatie en gehele rapportage via www.kso2021.nl.

***

Augustus 2021

Veldwerk Koopstromenonderzoek 2021 in september van start

Groot onderzoek naar koopgedrag in de Randstad en Noord-Brabant

De detailhandel is de afgelopen jaren veranderd. Waar het online winkelen een sterke groei heeft doorgemaakt, is op straat vaker leegstand zichtbaar en veranderen winkels in bijvoorbeeld horeca of woningen. Gemeenten en provincies zetten zich samen met winkeliers in voor aantrekkelijke binnensteden, dorpscentra en een compleet winkelaanbod. Om dit zo goed mogelijk te doen, is periodiek onderzoek naar koopgedrag van groot belang.

Begin september start in de Randstad en Noord-Brabant daarom een grootschalig onderzoek. Dat onderzoek brengt in beeld waar inwoners boodschappen doen, winkelen en doelgerichte aankopen doen en hoe tevreden ze zijn over de verschillende aankooplocaties. Deze informatie brengt het functioneren en de aantrekkelijkheid van winkelgebieden in beeld en helpt daarmee gemeenten en provincies bij het versterken en verbeteren van winkelvoorzieningen. I&O Research en bureaus BRO en BSP voeren het onderzoek uit in opdracht van de Provincies Noord-Brabant, Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland.

Deelnemers gezocht

Begin september start het veldwerk. In deze periode worden inwoners uitgenodigd voor deelname aan het onderzoek. Zij ontvangen namens de provincies een schriftelijke uitnodiging in de brievenbus. De huishoudens zijn willekeurig geselecteerd. Deelnemen kan door online een vragenlijst in te vullen. Inwoners die geen brief krijgen, maar wel graag willen meedoen kunnen de vragenlijst invullen via www.startvragenlijst.nl/koopgedrag

Onder alle deelnemers van het onderzoek worden 100 Horeca Cadeaukaarten van €25,- verloot.

Privacy gewaarborgd

De privacy van deelnemers is gewaarborgd in overeenstemming met de nieuwe privacywetgeving (AVG). Antwoorden van deelnemers zijn niet gekoppeld aan hun woonadres en worden uitsluitend gebruikt voor het Koopstromenonderzoek 2021.

Meer informatie

Voor meer informatie over het onderzoek is er de website www.kso2021.nl. Daar staat onder andere een kort filmpje met uitleg over het onderzoek. Mailen kan naar info@kso2021.nl.

***

Voorbereidingen Koopstromenonderzoek 2021 van start

April 2021 – De combinatie I&O Research en de adviesbureaus BRO en Bureau Stedelijke Planning gaat voor vier provincies aan de slag met het grootste koopstromenonderzoek ooit. Aan het Koopstromenonderzoek 2021 (KSO2021) doen de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht en Noord-Brabant mee. Het onderzoek richt zich daarmee op 60% van de Nederlandse huishoudens. Op deze website vindt u alle informatie over (de voortgang van) het onderzoek.

Inzicht detailhandel, horeca, ontspanning en impact coronacrisis

Het KSO2021 levert nieuwe data en inzichten over het functioneren van centrumgebieden aan de hand van het koopgedrag en oordelen van de meer dan 100.000 consumenten die we gaan enquêteren. Provincie Noord-Brabant doet dit jaar voor het eerst mee. Voor de drie Randstadprovincies vergelijken we de uitkomsten met de koopstromenonderzoeken uit 2018 en 2016. Nieuw is dat het onderzoek naast detailhandel ook horeca en ontspanning meeneemt. Ook de tijdelijke en structurele impact van de coronacrisis komt in beeld.

Belangrijk voor overheden, gemeenten, vastgoedeigenaren, ondernemers en centrummanagers

De uitkomsten van het KSO2021 vormen belangrijke bouwstenen voor:

Planning

Het online en telefonisch veldwerk voor het KSO2021 vindt kort na de zomervakantie plaats mits de detailhandel en horeca dan weer (enige tijd) normaal open zijn. Anders volgt uitstel.
De analyse en duiding van de data vindt in de winter plaats en het eindrapport volgt in februari 2022. Het onderzoek vindt plaats volgens de geldende privacyregels voor marktonderzoek.